گونه‌شناسی احادیث تفسیری؛ از نظریه تا تطبیق

تفسیر روایی، کهن‌ترین نظریه‌ تفسیری قرآن به شمار می‌آید و پیشینه آن به عهد نبوی می‌رسد. از جمله مؤلفه‌های متمایز کننده این نظریه از سایر نظریه‌های تفسیری، مؤلفه منبع (روایت تفسیری)است. در این نظریه، سنّت یا حدیث، به عنوان منبع اصلی، به دو نوع «قرآن‌شناسی» و «تبیینی»قابل تقسیم است. احادیث تبیینیویژه‌تر از قرآن‌شناسی بوده و به روایاتی اطلاق می‌شود که حاوی آگاهی‌های متناسب و مؤثر در تبیین مدلول‌ها و مقصودهای قرآنی بوده یا مفاهیم آیات را در تحلیل حوادث و مسائل به کار برده باشند. شاخص روایاتتبیینی در مقایسه با احادیث قرآن‌شناسی عبارت است از متن‌محوری و دلالت تبیینی؛ یعنی روایتی که عمل تبیین آیه یا سوره در آن رخ داده باشد. مراد از تبیین نیز عرضه مدلول قرآنی در سطوح زبانی، مفهومی و مقاصدی است. اشتراک موضوع با قرآن، کارکرد معناشناختی و اعتبار مصدر از شرایط روایات تبیینیاست. در این پژوهه، چیستی، شرایط روایت تفسیری، گونه‌شناسی روایات تفسیری، رهیافت معیار و رویکردهای کهن و جدید در این مقوله با رویکرد انتقادی بررسی شده است.